Sürekli dilimizde olan bu stres nedir? Stres anında vücudumuzda ne gibi değişiklikler olur? Stresin uzun süreli etkileri nelerdir? Peki ya bu stresle nasıl başa çıkacağız? Bu yazıda bu soruları tek tek cevaplıyor olacağız.
Stres Nedir?
Stres nedir? Stres, vücudumuzun verdiği fiziksel bir tepkidir. Vücudumuzun bu tepkisi bizleri hayati tehlikelerden korur ve hayatta kalmamızı sağlar. Stres dolu zamanlarda vücut, karşılaştığı durumun tehlike içerme ihtimaline karşı tehlikeyle savaşmaya ya da o tehlikeden kaçmaya hazırlanır. Stres, vücudumuzun bu alarm durumuna geçebilmesini sağlar. Örneğin bir ormanda yürüyüşe çıktığınızı düşünün. Bu sırada ilerideki ağaçların arkasında kahverengi, büyük ve tüylü bir şey fark ettiniz. İşte tam o anda, o gördüğünüz şeyin ayı olabileceği ihtimali ile vücudunuz sizi oradan kaçmaya ya da ayıyla savaşmaya hazırlar.
Herkes zaman zaman stres yaşar. Vücudumuzun stres tepkisini ortaya çıkardığı farklı stres türleri vardır.
Stres İçeren Olay Türleri:
– Yukarıdaki örnekte olduğu gibi vücut bütünlüğünüzü ya da hayatınızı tehdit eden, gerçek ve ciddi bir tehlike barındıran bir olay. Örneğin kaza, savaş, saldırı ya da doğal afetler gibi durumlar.
– Boşanma, hastalık ya da iş kaybı gibi ani zamanlarda gerçekleşen olumsuz değişiklikler.
– Akademik başarı, iş, aile ya da günlük sorumluluklar gibi rutin aktiviteler.
Kaç ya da Savaş Tepkisi
Ağaçların arkasında gördüğünüz şeyin ayı olabileceği ihtimali ile kaçmaya ya da savaşmaya karar verdiğinizde vücudunuzda bazı değişiklikler meydana gelir. Beyninizin stres tepkisinden sorumlu alanları harekete geçerek adrenalin ve kortizol gibi stres hormonlarının vücudunuza salınmasını sağlar. Bu hormonlar duruma odaklanmanız ve daha hızlı tepki verebilmeniz için kalp atışınızı ve nefes alıp verişinizi, dolayısıyla vücudunuzdaki kan akışını hızlandırır. Sindirim ve üreme gibi sistemlerin çalışması askıya alınır ve hızlı hareket edebilmeniz için kaslarınız hazırlanır. Böylelikle vücudunuz çok hızlı tepki vermeye hazır hale gelir.
Diğer Stres Tepkileri
Stres tepkisinin kaç ya da savaş tepkisine ek olarak bir başka işlevsel yönü vardır. Akademik başarı ya da işle ilgili sorumluluklarda ortalama düzeyde stres hissetmek başarınızın da maksimum seviyede olmasını sağlar. Ancak hissettiğiniz bu stres ortalama düzeyi geçerek fazla bir seviyeye ulaştığında işlevselliğiniz düşer ve başarısızlığa hatta tükenmeye sebep olabilir.
Stresin Etkileri
Modern hayat içerisinde savaş, saldırı ya da ayı saldırısı gibi olaylarla pek sık karşılaşmıyoruz. Bu durumlarda stres tepkisinin ortaya çıkması bizim vücut bütünlüğümüzü ve hayatımızı koruyor evet. Ancak bunlar gibi, gerçekten hayatımızı tehdit edecek bir olay olmadığında stres tepkisi ortaya çıkarsa etkileri neler oluyor?
Tehlikeli durumlarda vücut hızla hareket edebilmek için alarm durumuna geçer ve beynin sorumlu bölgeleri stres hormonlarının salınmasını sağlar demiştik. Bu sırada kan akışı kaslara doğru gittiği için beynin muhakeme yapma, problem çözme, strateji geliştirme gibi fonksiyonlardan sorumlu alanlarının işlevi en aza indirilir. Bu yüzden günlük hayat içerisinde, aslında tehlikeli bir durum olmamasına rağmen strese girdiğimizde, o olayla ilgili yeterli düzeyde muhakeme yapamayız, problemlerimizi çözmekte zorlanırız, farklı stratejiler geliştiremeyiz. Dolayısıyla stresli durum ile işlevsel bir şekilde başa çıkamayız. Vücut sürekli tehlike sinyalleri aldığı için sürekli alarm durumunda kalır. Kalp atışınızın ve kan dolaşımınızın artması tansiyonunuzun devamlı bir şekilde yüksek olmasına sebep olur. Üstelik stres hormonları vücuttan atılmadığında sağlığımızı olumsuz etkilemektedir. Tüm bunlar kalp rahatsızlığına, tansiyon hastalığına, diyabete, depresyon ve anksiyeteye sebep olabilmektedir.
Stres ile Nasıl Başa Çıkılır?
– Dikkatli olun. Uyuma güçlüğü, alkol ve diğer maddelerin kullanımının artması, kolayca öfkelenme, depresif hissetme ve düşük enerjiye sahip olma gibi vücudunuzun strese tepkisinin belirtilerini tanıyın.
– Bir psikolog ya da psikiyatriste danışın. Sağlık uzmanınızın stresinizi sormasını beklemeyin. Sohbeti başlatın ve mevcut veya yeni sağlık sorunları için uygun sağlık bakımı alın. Stresiniz, ilişkilerinizi veya çalışma yeteneğinizi etkiliyorsa etkili tedaviler yardımcı olabilir.
– Düzenli egzersiz yapın. Günde sadece 30 dakika yürümek, duygu durumunuzu ve sağlığınızı iyileştirmenize yardımcı olabilir.
– Rahatlatıcı bir aktivite yapmayı deneyin. Meditasyon, kasları gevşetme veya nefes egzersizlerini içeren rahatlatıcı sağlık programlarını keşfedin. Bunları düzenli bir şekilde yapmaya çalışın.
– Hedefler ve öncelikler belirleyin. Şimdi neyin yapılması gerektiğine ve neyin bekleyebileceğine karar verin. Çok fazla iş yükü üstlendiğinizi hissetmeye başlarsanız, yeni görevlere “hayır” demeyi öğrenin.
– Yapamadığınız şeylere değil, günün sonunda başardıklarınıza dikkat etmeye çalışın.
– İnsanlarla iletişim halinde olun. Yalnız değilsiniz. Duygusal destek ve pratik yardım sağlayabilecek insanlarla konuşun. Stresinizi azaltmak için arkadaşlarınızdan, ailenizden veya topluluklardan yardım isteyin.
Psikoloji ile ilgili diğer yazılara buradan ulaşabilirsiniz.
Yeni yazılardan haberdar olmak için bizi Instagram’dan takip etmeyi unutmayın. Buradan takip edebilirsiniz.
Merak ettiğiniz bir şey olursa çekinmeden bize yazabilirsiniz. 🙂
Kaynakça
National Institute of Mental Health. (2018). 5 Things You Should Know About Stress [Fact sheet]. NIMH » 5 Things You Should Know About Stress (nih.gov)
American Psychological Association. (2019, October). Stress facts and tips. Stress (apa.org)
