Depresyon Nedir – Ne Değildir?
Depresyon nedir ile ilgili bilgiler vermeden önce aslında depresyonun ne olmadığı hakkında bilgilenmemiz gerektiğini düşünüyorum. Son zamanlarda dilimize çokça yerleşmiş ve herkes tarafından günlük dilde kullanılan bir terim olarak karşımıza çıkmaktadır depresyon. Depresyonun kişiler tarafından sıkça dile getiriliyor olması, zamanla asıl anlamını yitirmesine sebep olmuş gibi görünmektedir. Son zamanlarda kendini sıkılmış, bunalmış, keyifsiz ya da mutsuz hisseden herkesin kendini depresyonda olarak tanımlaması buna örnek gösterilebilir. Ancak şunu bilmekte yarar var ki, depresyon sanıldığı gibi günlük olarak can sıkıntısı yaşamak kadar basit bir şey sonucunda ortaya çıkmamaktadır.
Bazı günler kendinizi daha yorgun, bitkin ya da sıkkın hissetmeniz çok doğaldır. Beslenme tarzımız, uyku kalitemiz, fiziksel olarak ne düzeyde aktif olduğumuz gibi faktörler gün içerisindeki halimizi ve dolayısıyla duygularımızı belirler. Bir sabah uykunuzu çok iyi almış bir şekilde uyanıp, güne inanılmaz enerjik ve coşkulu başlayabilirsiniz. Diğer gün ise bir gün öncesinde çok yorulduğunuz ve iyi beslenmediğiniz için kendinizi kötü hissetmeniz, bir şeyleri yapmaktan keyif almamanız oldukça normaldir. Ancak bu hisler sizin depresyonda olduğunuzu göstermez. Sadece insan olduğunuzu ve her gün, her dakika aynı şeyler hissetmeyeceğinizi gösterir.
Depresyon nedir?
Peki öyleyse depresyon nedir? Depresyon düşünme şeklinizi, duygularınızı, nasıl hissettiğinizi ve dolayısıyla günlük olarak gerçekleştirdiğiniz davranışlarınızı bile (örneğin uyumak, yemek yemek, çalışmak gibi) negatif olarak etkileyen yaygın ve önemli bir psikolojik bozukluktur. Aynı zamanda ümitsizlik, çaresizlik gibi olumsuz olarak nitelendirebileceğimiz duygulara ve normal zamanda yapmaktan keyif aldığınız bir dolu şeyden artık keyif alamamanıza sebep olur. Depresyon tanısı konması için kişide bu belirtilerin en az 2 haftadır sürüyor olması gerekmektedir.
Semptomlar
Aşağıdaki belirtilerden birkaçının en az 2 haftadır sürüyor olması halinde depresyon tanısı kişiye psikiyatrik muayene sonrasında konabilir.
- Sürekli olarak üzgün, kaygılı ya da bir boşluk hissetme
- Ümitsizlik, çaresizlik, değersizlik ya da karamsarlık hisleri
- Önceden keyif alınan aktivitelere karşı ilgi ve keyif kaybı
- İştahta değişiklikler (normalden çok ya da daha az yeme)
- Uyku problemleri (çok uyuma ya da uyuyamama)
- Fiziksel enerjide düşüş ve tükenmişlik hali
- Yavaşlayan hareketler, konuşmada yavaşlık ya da amaçsız fiziksel hareketlerde artış (örn. hareketsiz oturamama)
- Düşünme, konsantrasyon ve karar verme süreçlerinde bozulmalar
- İntihar düşünceleri
Üzgün Olmak ya da Yas Tutmaktan Farkı Nedir?
Sevilen birinin kaybı, iş kaybı ya da bir ilişkinin sona ermesi kişiler için baş etmesi zor deneyimlerdir. Bu tür durumlarda üzüntü, umutsuzluk, çaresizlik gibi duyguların gelişmesi normaldir. Kayıp durumunda kişiler kendini depresif olarak tanımlayabilmektedir ancak bu durum depresyonla karıştırılmamalıdır. Yas tutma süreci bireye özel ve doğal bir durumdur. Depresyon belirtileriyle benzer belirtiler göstermektedir ancak depresyon ve yas farklı şeylerdir. Ancak yas sürecinin uzadığı durumlarda kişilerde depresyon ortaya çıkabilmektedir. Bu durumlarda da kişiler ihtiyacı olan destek ve yardıma yönlendirilmelidir.
Risk Faktörleri
Depresyon her bireyi etkileyebilmektedir, çocukluk, ergenlik gibi dönemlerde de ortaya çıkabilir ancak genellikle yetişkinlikte görülür. Her 15 yetişkinden 1i’nde depresyon görülebilmektedir. Aynı zamanda her 6 kişiden 1’inin hayatının bir döneminde depresyon yaşayabileceği rapor edilmiştir. Depresyonun ortaya çıkmasına sebep olan birden fazla risk faktörü bulunmaktadır.
Biyokimyasallar
Beyindeki bazı kimyasalların değişimi depresif semptomların ortaya çıkmasını etkileyebilmektedir
Genetik
Birinci dereceden akrabamızda depresyon olduğunda depresyon yaşama riskimiz %40 oranındadır.
Kişilik
Benlik saygısı düşük olan, stresten kolayca etkilenen veya genel olarak karamsar olan kişilerin depresyon yaşama olasılığı daha yüksektir.
Çevresel faktörler
Sürekli şiddet, ihmal, istismar veya yoksulluğa maruz kalma ve aile koşulları bazı insanları depresyona daha açık hale getirebilir.
Depresyon Tedavisi
Depresyon, en çok tedavi edilebilen psikolojik bozukluklar arasındadır. Depresyonlu kişilerin çoğunun tedaviye iyi yanıt verdiği görülmüştür. Her hastalıkta olduğu gibi depresyon bozukluğunda da erken tedavi kişinin tedaviye daha hızlı ve işlevsel bir şekilde yanıt vermesini sağlar.
Daha önce de bahsettiğim gibi bir kişiye depresyon tanısı konabilmesi için kişinin fiziksel, bilişsel ve psikolojik bir muayeneden geçmesi gerekmektedir. Bazı durumlarda depresyonun tiroid gibi bir başka hastalıktan kaynaklanmadığından emin olmak için kan testi yapılabilmektedir. Depresyon tedavilerinde genellikle terapiler, bazen ilaçlar ve bazen de ikisi birlikte kullanılmaktadır.
Not: Şunun ayrımını yapmak isterim; psikoloğa gittiğinizde terapi hizmeti alabilirsiniz, psikoloğunuz size ilaç yazamaz. Terapi almak için ilk olarak bir psikoloğa gittiğinizde eğer ilaç tedavisi gerekliyse psikolog sizi bir psikiyatriste yönlendirebilir. Psikiyatrist görüşmesinde psikiyatrist hekim size bir ilaç yazabilir. Gerekli görülürse terapi ve ilaç tedavisini birlikte devam ettirebilirsiniz. Eğer ilaç almak için de ilk olarak psikiyatriste giderseniz o da gerekli görürse sizi bir psikoloğa yönlendirebilir ve yine ikisini birlikte yürütmeye devam edersiniz.
İlaç Tedavisi
Antidepresanlar, depresyonu tedavi eden ilaçlardır. Beyninizin stresi kontrol eden belirli kimyasallarına müdahale ederek depresyon semptomlarını azaltır.
Psikoterapi
Psikoterapi hafif depresyon tedavisi için tek başına kullanılır; orta ila şiddetli depresyon için, psikoterapi bazen antidepresan ilaçlarla birlikte kullanılabilir. Bilişsel davranışçı terapinin (BDT) depresyon tedavisinde etkili olduğu bulunmuştur. BDT, daha çok kişinin bilişine, düşüncelerine ve problem çözmeye odaklanan bir terapi şeklidir. Kişinin zorluklara daha olumlu bir şekilde yanıt vermesi için düşünceleri ve davranışları değiştirmek amacıyla çarpık / olumsuz düşünceyi tanımasına yardımcı olur.
Psikoterapi hem bireysel hem de grup terapileri şeklinde uygulanabilmektedir. Grup terapisi, benzer hastalıkları olan insanları destekleyici bir ortamda bir araya getirir ve katılımcının benzer durumlarla başkalarının nasıl başa çıktığını öğrenmesine yardımcı olur.
Depresyonun ciddiyetine ve alacağınız terapi türüne bağlı olarak tedavi birkaç hafta veya daha uzun sürebilir. Bazı durumlarda 10 ila 15 seansta önemli bir iyileşme görebiliriz.
Ben bir psikolog olarak size tabi ki psikoterapiyi önereceğim :). Bunun sebebi olarak da şunları söyleyebilirim; ilaç tedavisinin gerekli olduğu durumlar elbette ki vardır. Ancak aynı grip ya da nezle olduğumuzdaki gibi vücudumuza bir kimyasalın girmesini istemeyiz. İlaç tedavileri belirtileri azaltmada kısa sürede sonuç getirebilmektedir ama aynı zamanda bir sürü kimyasal da içermektedir. Psikoterapi ise size depresyon gibi durumlarla nasıl başa çıkabileceğinizi öğretir. Hayatınızda bir daha bu belirtilerle karşılaşırsanız, belirtilere karşısında nasıl düşüneceğinizi ve davranacağınızı size öğreterek sizi bir daha depresyona girmekten korur. Psikoterapi sayesinde kendi kendinize sorunlarınızla ve hayattaki streslerle baş etmeyi öğrenirsiniz.
Depresyondan Uzak Kalmak ya da Depresyon Semptomlarını Azaltmak İçin Başka Ne Yapabiliriz?
Fiziksel olarak aktif olmaya ve düzenli bir şekilde egzersiz yapmaya çalışın.
Yeterli ve kaliteli bir uyku uyumaya çalışın.
Düzenli ve sağlıklı beslenin.
Kendinize gerçekçi hedefler koyun.
Güvendiğiniz, destek alabildiğiniz kişilerle vakit geçirmeye çalışın.
Kendinizi izole etmeyin, başkalarının size yardım etmesine izin verin.
Duygu durumunuzun yavaş yavaş düzeleceğini unutmayın, ani bir iyileşme beklemeyin.
Kendinizi daha iyi hissedene kadar evlenme, boşanma ya da iş değiştirme gibi önemli kararları erteleyin. Sizi iyi tanıyan ve durumunuz hakkında daha tarafsız bir görüşe sahip olan başkalarıyla kararlarınızı tartışın.
Depresyon hakkında daha çok bilgi edinmeye çalışın.
Umarım depresyon nedir, ne değildir, belirtileri ve tedavisiyle ilgili soru işaretleriniz azalmıştır. Ancak yine de psikolojiyle ilgili merak ettiğiniz ya da bilgi almak istediğiniz bir şey olursa buradan bize ulaşabilirsiniz.
Sitemizdeki diğer psikoloji yazılarına buradan ulaşabilirsiniz.
Yeni yazılarımızdan haberdar olmak için bizi Instagram‘dan takip etmeyi unutmayın!
Sağlıklı kalın!
Kaynakça
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). American Psychiatric Association Publishing.
National Institute of Mental Health. (2018). Depression Basics [Fact sheet]. NIMH » Depression Basics (nih.gov)
Torres, F. (2020 October). What is Depression? Psychiatry. What Is Depression? (psychiatry.org)
