Yaşa Göre Gelişimsel Özellikler ve Önerilen Oyuncaklar
Her çocuk kendi hızında büyür ve gelişim gösterir. Her çocuğun gelişimsel özellikleri içinde bulunduğu çevre, genetik özellikleri, içinde bulunduğu durum gibi birçok özellikten etkilenmektedir. Bu yazıda olan çocuğun gelişimsel özellikleri belirli yaş gruplarında çocukların gösterdiği genel özelliklerin bir özeti niteliğindedir.
En önemlisi unutulmamalıdır ki, tüm çocuklar biricik ve özeldir. Bu yüzden her çocuğun gelişimsel özellikleri de aynı hız ve özelliklerde ilerlemeyecektir. Çocuğun gelişimsel özelliklerinin yanı sıra yaş grubuna göre önerilen oyuncaklar ve ekipmanları da bu yazıda bulabilirsiniz. Yalnız bunların yalnızca öneri olduğunuzu aklınızda bulundurun. Her çocuk özel, biricik özelliklere sahip bir bireydir. Kendi sevdikleri, hoşlanmadıkları, ilgi alanları, güçlü yanları ve zayıf yanları vardır. Bu yüzden bunlar göz önünde bulundurulmalıdır. Bakımını üstlendiğiniz çocuğun kişisel özellikleri, gelişimsel özellikleri, ilgi alanlarını göz önünde bulundurup ona göre oyuncaklar edinin.
Doğumdan 18 Aya Kadar Çocuğun Gelişimsel Özellikleri
- Nesneleri kavrar
- Nesneleri ağzına götürür
- Sese tepki verir
- Harekete tepki verir
- Tutulmaya ihtiyaç duyar
- Tekmeler, sürünür, emekler, yuvarlanır
- Tanıdık kişileri tanır
- Yüz ifadesi ve vücut diline tepki verir
- Taklit eder
- 18 aya doğru tırmanır ve yürür
- mırıldanır, agular, güler, anlaşılmayacak şekilde konuşur, kelimeleri taklit eder
Önerilen Oyuncaklar
Bu yaş grubunda her yeni renk, doku, tat, ses bebekler için yeni bir deneyim. Mesela güvenli oyuncaklarla bebeğinizin duyularının gelişmesine yardımcı olabilirsiniz. Özellikle zıt renklere sahip oyuncaklar, kartlar, objeler ilgilerini çekecektir (siyah-beyaz gibi). Bebeklerin oyuncakları her ne kadar genellikle çok farklı renklere sahip olsa da siyah beyaz objeleri fark etmeleri, incelemeleri daha olasıdır.
- Çıngırak
- Bebek dönencesi (beşiğe asılan dönen şekiller)
- Yumuşak hayvanlar
- Bebek oyun halısı
- Bebek egzersiz aleti
- İç içe geçen kutular, bardaklar
- Resimli kitaplar
- Müzikli oyuncaklar
- Kırılmaz aynalar
- Çekiçle çakma oyuncakları
- Çekip itilebilen oyuncaklar
Gerekli Ekipmanlar
- Beşik
- Çocuk bezi alanı
- Araba koltuğu
- Beslenme ve oyun için yaşa uygun sandalye/koltuk
Not: Ayrıca boğulma riskini önlemek adına kullanılan tüm objelerin çapı 4 cm’den büyük olmalıdır.
18 Aydan 3 Yaşa Kadar Çocuğun Gelişimsel Özellikleri
- Nesneleri alır ve taşır
- Atar
- Tırmanır, koşar, zıplar, seker
- Objeleri ağzına götürür
- Objeleri işaret eder ve adlandırır
- İki veya daha fazla kelime içeren cümleler kurar
- Basit yapbozları bir araya getirir
- Legolarla inşa eder
- Karalar, çizer
- Basit talimatları takip eder
- Duyguların farkındadır
- Kolayca sinirlenir
- Kendi kendine yardım becerisi vardır
Önerilen Oyuncaklar
Bu yaş grubunda çocuklar her ne kadar eski oynadıkları oyuncaklarla oynamaya devam etse artık oynayabilecekleri oyunların çeşidi artmaktadır.
- Üzerine binilip sürülen oyuncaklar
- Oyuncak mobilyalar
- Bloklar
- Kostümler
- Pelüş hayvanlar
- Bebek ve bebek mobilyaları
- Büyük parçalı basit yapboz
- Büyük boyama kalemleri
- Basit müzik aletleri
- Çekip itilebilen oyuncaklar
- Tak-çıkar oyuncaklar
Not: Ayrıca boğulma riskini önlemek adına kullanılan tüm objelerin çapı 4 cm’den büyük olmalıdır.
3 Yaştan 6 Yaşa Kadar Özellikler
- Sosyalleşir
- Bağımsızdır
- İki veya daha fazla aşamalı görevleri yapabilir
- İş birliği yapar
- Çizer, boyar, yazar
- Zıplar, hoplar, seker, koşar
- Topları atar ve yakalar
- Mış gibi oyunları oynar ya da canlandırır
- Basit şakaları anlar
- Duyguları tanıyabilir
- Sorular sorar
- Dikkat süresi daha uzundur
- Paylaşır
- Sözlü ve sözsüz iletişim kurar
- Kendi kendine yardım becerisi vardır
Önerilen Oyuncaklar ve Ekipmanlar
Bu yaş grubunda öğrenme becerileri gittikçe artar. Özellikle 4-5 yaş civarı matematiksel ve sözel becerilerle ilgili eğitici oyuncaklar kullanabilirsiniz. Bunun yanında yaşının üstünde beceri gerektiren görevler sunan oyuncaklar tercih etmelisiniz. Aynı zamanda çocuklara geri bildirim olarak negatif, yüksek bip tonları yerine, tekrar deneyelim gibi olumlu cevaplar veren oyuncaklar almaya da dikkat edebilirsiniz.
- Kukla
- Yaratıcı kostüm ve aksesuarlar
- Ulaşım oyuncakları (araba vb.)
- Yapboz
- Lego
- Büyük boya kalemi ve kağıt
- Kitap
- Müzik aletleri
- Çivi oyunu ve boncuklar
- Sanat malzemeleri
- Takıp çıkarılan parçalarla inşa etme oyuncakları
- Spor ekipmanları
- Bebekler ve bebek mobilyaları
- Sürülen oyuncaklar
Not: En önemlisi, boğulma riskini önlemek için küçük oyuncaklarla oynarken çocuğun yetişkin gözetiminde olmasına dikkat edin.
6 Yaştan 9 Yaşa Kadar Özellikler
- El-göz koordinasyonu gelişir
- Problem çözme yetenekleri artar
- Kaslarını iyi kontrol eder
- Kendini tam kurulmuş cümleler ile ifade edebilir
- Karmaşık yapılar inşa eder
- Eylemlerin sonuçlarını anlar
- Basit kavramları anlar
- Karmaşık resimler çizer
- Sembolleri tanır ve çizer
- Duyguları kontrol edebilir
- Dikkat süresi artar
- Bağımsız çalışabilir
Önerilen Oyuncaklar ve Ekipmanlar
- Masa oyunları
- Model bebekler
- Bebek evi
- Daktilo /bilgisayar
- Ulaşım oyuncakları
- İnşaat setleri
- Yapboz
- Bilye
- El sanatları ürünleri
- Sanat malzemeleri
- Kitap
- Spor ekipmanları
- Binilen oyuncaklar
- Kukla
- Yaratıcı kostümler veya sahne aksesuarları
9 Yaş ve Üstü Çocukların Özellikleri
- İleri düzey iletişim becerileri
- Gelişmiş problem çözme becerileri
- Bağımsızdır
- Yaratıcıdır ve hayal gücü kuvvetlidir
- Sosyal sorumlulukları bilir
- Meraklıdır
- Karmaşık yönlendirmeleri takip edebilir
- Dikkat süresi ve konsantre olma becerisi artmıştır
- Soyut düşünebilir
- Zevk ve içerik için okuma becerisi geliştirmiştir
- Topluluğun bir parçası olmaya hazırdır
Önerilen Oyuncaklar ve Ekipmanlar
- Maket Model kitleri
- Yaratıcı kostümler veya sahne aksesuarları
- Spor ekipmanları
- Sanat malzemeleri
- Masa oyunları
- İleri seviye yapbozlar
- El sanatları
- Kitaplar
- Aşağıdaki deneyler için objeler;
- Bitki ekimi
- Bilim
- Yemek pişirme
- Kart oyunları
- Koleksiyon için objeler;
- Kartlar
- Bebekler
- Pullar
Oyun çocuklar için hem öğretici hem eğitici görev görür. En önemlisi problem çözme becerilerinin gelişmesine yardımcı olur. Buna ek olarak çatışma çözme, neden ve sonuçların nasıl işlediğini pratik etme fırsatı bulur. Çocukların ince ve kaba motor becerilerinin gelişmesine yardımcı olur. Dahası, yaratıcılık ve hayal güçlerini besler. Ayrıca çocukları iyileştirir de. Çünkü çocuk gerçek hayattaki rolleri evcilik, doktorculuk gibi ‘‘mış gibi’’ oyunlar ile deneyimler. Çocuklar duygularını düzenlemeyi, ifade etmeyi, dahası duygularıyla başa çıkmayı oyunlar aracılığıyla öğrenmektedir. Hem de bunların hepsini eğlenerek, sevdiği etkinliklerde bulunarak yapar.
Unutmayın!
Özetlemek gerekirse, çocukların gelişim dönemine uygun oyun sunmak onların kendilerine güvenlerinin gelişmesi açısından da önemlidir. Eğer yaşına uygun olmayan yapamayacağı görevlerle karşılaşırsa öz-yeterlik gelişiminde sıkıntılar yaşayabilmektedir. Çocuklar için her şey oyuncak olabilir. Bu yüzden onların yaratıcı olmasını, tek bir oyuncağı farklı şekillerde kullanmalarını, oyunlar yaratmayı öğrenmelerini teşvik etmek iyi olacaktır. Çünkü az oyuncak çocukları yaratıcı olmaya sevk eder. Buna ek olarak bakım verenler de çocuklarla birlikte bu yaratıcılık sürecinde iş birliği içerisinde olabilirler. Burada bahsedilen çoğu oyuncak evdeki malzemelerle de üretilebilecek ya da oynanabilecek oyunlardır. Yeter ki yaratıcı olun 😊 Çocuklara oyuncak sunarken onları tanıyıp ihtiyaçlarına, isteklerine ve ayrıca kişiliklerine uygun oyuncaklar sağlamak çok önemlidir. Örneğin cinsiyet rollerine göre ‘‘kızlar bebek, erkekler araba oynar’’ gibi bir algıyla oyuncak almak yerine ‘‘Ayşe dinozorlara ilgi duyuyor, Ahmet ise müzik aletlerine’’ şeklinde ilerleyerek seçimler yapmak çocukların gelişimi ve mutlulukları açısından iyi olacaktır.
Ayrıca çocuklara yönelik cinsellik eğitimiyle ilgili hazırladığım yaşlara göre kılavuza buradan ulaşabilirsiniz. Örneğin yaygın davranışlar neler? Ne öğretilmeli? Ne zaman öğretilmeli? Daha fazlası yazıda sizi bekliyor!
Bu bilgilere ek olarak yazıda bahsedilen oyuncak önerilerini resimlendirilmiş bu infografikte de bulabilirsiniz 🙂
Ayrıca yorumlarınızı, sorularınızı, katkılarınızı yorumlar kısmına yazabilirsiniz. 🙂 Bizi Instagram‘dan takip etmeyi unutmayın!
